«Կանայք, խաղաղություն և անվտանգություն» օրակարգը Հայաստանում
I. Գործողությունների առաջին ազգային ծրագիրը

2019 թ., փետրվար
ՀՀ Կառավարությունը հաստատեց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի «Կանայք, խաղաղություն և անվտանգություն» թիվ 1325 բանաձևի կիրարկման Գործողությունների առաջին ազգային ծրագիրը։ Հայաստանը դարձավ ՄԱԿ-ի 80-րդ անդամ պետությունը, որը Գործողությունների ազգային ծրագիր ընդունեց։


«
ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի թիվ 1325 բանաձևի ընդունումը կարևոր, բայց բավարար պայման չէր անհրաժեշտ գործողությունների իրականացման համար: Հենց այդ պատճառով էլ 2005 թ. Անվտանգության խորհուրդը հանձնարարեց անդամ երկրներին ստեղծել բանաձևի դրույթների իրականացման սեփական մեխանիզմները՝
գործողությունների ազգային ծրագրերը:

2020 թվականի դրությամբ՝ Գործողությունների ազգային ծրագրեր են ընդունել ՄԱԿ-ի անդամ 193 պետություններից 88-ը:

»
Ծրագրի հիմնավորումները
Թիվ 1325 բանաձևի իրականացումը Հայաստանում ապահովող ծրագրի ընդունման անհրաժեշտությունը հիմնավորվում է նրանով, որ այն հնարավորություն կտա բանաձևի դրույթները տեղայնացնելու շնորհիվ լուծում տալ ՀՀ-ի համար կարևորություն ներկայացնող մի շարք հարցերի:

  • Հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի առկայությունը՝ Հայաստանի համար հատկապես կարևորվում են հակամարտության ցիկլի բոլոր փուլերում կանանց ակտիվ դերակատարության ապահովումը և Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ներգործությանը ենթարկված կանանց պաշտպանությունն ու նրանց մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների իրացումը:
  • Ծրագրի ընդունումը հնարավորություն կտա Հայաստանին ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել սահմանամերձ համայնքներում կոնֆլիկտի ազդեցությունը կրած կանանց տնտեսական, սոցիալական զարգացման խնդիրներին, ապահովել տեղահանված կանանց և աղջիկների հատուկ պաշտպանվածությունը, նպաստել խաղաղապահ առաքելություններում կանանց ներգրավմանը:
  • Հաշվի առնելով այն, որ մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանությունն ու առաջխաղացումը Հայաստանի ներքին և արտաքին քաղաքականության առաջնայնություններից են, ՀՀ-ի կողմից կարևորվում են նաև հասարակությունում կանանց դերակատարության բարձրացումը, նրանց ներգրավվածությունը խաղաղության և անվտանգության հարցերում:
  • Գործողությունների ծրագրի առկայությունը ոչ միայն կհամակարգի այս ոլորտում նախկինում իրականացվող աշխատանքները, այլ նաև հնարավորություն կընձեռի ստանալ ֆինանսական օժանդակություն թե՛ տարբեր երկրներից և թե՛ ՄԱԿ-ի թիվ 1325 բանաձևի համար ստեղծված հատուկ հիմնադրամից:
  • Ծրագիրն ունենալու դեպքում միջազգային հարթակում կբարձրացվի ՀՀ-ի՝ որպես կանանց դերի և խաղաղության ամրապնդման համար պայքարող երկրի կշիռը:

Ծրագրի կառուցվածքը
Ծրագիրը բաղկացած է 18 հիմնական նպատակներից, որոնք վերաբերում են թիվ 1325 բանաձևի
4 հիմնասյուներին՝ մասնակցությանը, պաշտպանությանը, կանխարգելմանը, օժանդակությանը և վերականգնմանը:
Ծրագրի մեջ հստակորեն սահմանված են նպատակները, նպատակին հասնելու համար անհրաժեշտ միջոցառումները, միջոցառումների իրականացման ժամկետները, արդյունքային ցուցանիշները, պատասխանատու կատարողները/համակատարողները, ինչպես նաև ֆինանսական աղբյուրները:
Մասնակցություն
Կանանց, նրանց շահերի և կարիքների ներառումը հակամարտությունների կանխարգելմանը, կառավարմանը և լուծմանը վերաբերող ոլորտներում և գործընթացներում որոշումների կայացման (կանանց արդյունավետ մասնակցություն պաշտոնական և ոչ պաշտոնական բանակցային գործընթացներին, խաղաղության և անվտանգության հաստատման և պահպանման առաքելություններում, որոշումների կայացման գործընթացներին և այլն)։ Ավելին․․․
Պաշտպանություն
Կանանց ֆիզիկական, հոգեբանական և հոգեկան առողջության, ինչպես նաև անվտանգության և իրավունքների պաշտպանություն: Սա ենթադրում է նաև գենդերազգայուն այնպիսի մեխանիզմների ստեղծում, որոնք կարող են մշտադիտարկել և գրանցել կանանց իրավունքների ոտնահարումները հակամարտության, զինադադարի, բանակցությունների և հետպատերազմական իրավիճակներում։ Ավելին․․․
Կանխարգելում
Հակամարտության պատճառով առաջացած և բոլոր այլ բռնությունների, հատկապես սեռական և գենդերային հիմքով բռնությունների նվազեցում: Դա ենթադրում է մեխանիզմների առկայություն, որոնք կապահովեն կանանց և աղջիկների անվտանգությունը պատերազմական և խաղաղ պայմաններում, բռնություն վերապրած կանանց համար արդարադատության հասանելիություն։ Ավելին․․․
Օժանդակություն և վերականգնում
Կանանց և աղջիկների կարիքների գնահատում հակամարտության և հետպատերազմական ժամանակահատվածներում: Կարևոր է հատկապես առավել խոցելի խմբերի համար օժանդակության տրամադրումը, վերականգնողական և վերաինտեգրման ծրագրերի իրականացումը, վերականգնողական աշխատանքների մեջ կանանց ներգրավումը։ Ավելին․․․
Առավել մանրամասն
2020 թ., օգոստոս
ՄԱԿ-ի ԱԽ «Կանայք, խաղաղություն և անվտանգություն» թիվ 1325 բանաձևի
20-ամյակին ընդառաջ ՀՀ ԱԳՆ-ի կողմից հրապարակվեց Հայաստանի Հանրապետության գործողությունների առաջին ազգային ծրագիրը
ներկայացնող տեղեկատվական գրքույկը:
Առավել մանրամասն
2020 թ. նոյեմբեր
Արցախում պատերազմական գործողությունների դադարից հետո ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը նախաձեռնել է ծրագրի վերանայման գործընթացը՝ հաշվի առնելով նոր իրողությունները՝ կապված պատերազմի հետևանքների հետ:
II. ՀՀ ազգային անվտանգության ռազմավարություն
2020-ի հուլիսին ընդունված նոր ռազմավարության շրջանակում կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հնարավորությունների ապահովումը ներառվել է Հայաստանի ազգային նպատակների թվում.

«
Օրենքի առաջ բոլորի հավասարությունը, կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարությունը, հանրային, պետական, տնտեսական կյանքում ներգրավվելու կանանց և տղամարդկանց հավասար հնարավորությունների ապահովումը, իրավունքների պաշտպանության և պարտականությունների կատարման վրա հիմնված
ազգային միասնության հաստատումը:


»
Առավել մանրամասն
III. Մարդու իրավունքների պաշտպանի տարեկան հաղորդում, 2019
«Կանայք զինված ուժերում» գլխում հանգամանալից անդրադարձ է արված զինված ուժերում կանանց ներգրավվածության խնդրին, նրանց իրավունքների պաշտպանությանն առնչվող օրենսդրական կարգավորումներին, ոլորտում կանանց առաջխաղացման խոչընդոտներին: Մասնավորապես, ընդգծելով, որ Հայաստանում պարտադիր զինվորական ծառայության ենթակա են միայն տղամարդիկ, իսկ կանայք զինվորական ծառայության ներգրավվում են միայն պայմանագրային հիմունքներով, ՄԻՊ-ը փաստում է, որ զինված ուժերում ներգրավվածության փորձի բացակայության պարագայում կանայք ավելի քիչ հնարավորություն կունենան արտահայտելու իրենց կարծիքն անվտանգությանն առնչվող խնդիրների վերաբերյալ, ինչպես նաև մասնակցելու հակամարտությունների կարգավորմանն ու լուծմանը:

«
ՀՀ զինված ուժերում պայմանագրային զինվորական ծառայության անձնակազմի ընդհանուր թվաքանակի 9.1 %-ը կազմում են կին զինծառայողներ:

Ընդ որում՝ ՀՀ ԶՈՒ անձնակազմի

- 3.8 %-ը կին սպաներ են, որոնցից
- 23.1%-ը՝ ավագ ենթասպայական կազմ,
- 8.3 %-ը՝ կրտսեր ենթասպայական կազմ։

Վերոնշյալ վիճակագրությունը վկայում է, որ կանայք դեռևս բավարար կերպով ներկայացված չեն բարձր պաշտոններում, և հասարակությունում առկա են կարծրատիպեր կանանց՝ որպես որոշում կայացնողների դիտարկման հարցում: Արդյունքում՝ կին զինծառայողները հիմնականում զրկված են առաջխաղացման հնարավորությունից:

»
Առավել մանրամասն
IV. Հայաստանում Պեկինի հռչակագրի և Գործողությունների ծրագրի իրականացման վերլուծություն, 2020
«Կանայք և զինված հակամարտությունները» ոլորտում վերլուծությունն անդրադառնում է վերջին հինգ տարիների ընթացքում զինված հակամարտությունների կանխարգելման և հաղթահարման գործում կանանց իրավունքների և հավասար հնարավորությունների ապահովման ուղղությամբ իրականացվող պետական քաղաքականության ձեռքբերումներին և համակարգային խնդիրներին: Ներկայացված են ՀՀ արտաքին գործերի, պաշտպանության, արդարադատության, աշխատանքի և սոցիալական հարցերի, արտակարգ իրավիճակների նախարարությունների, ՀՀ ոստիկանության և այլ գերատեսչությունների նախաձեռնությունները:

Վերլուծությունը նաև անդրադառնում է վերջին տարիներին Հայաստանի կանանց և իրավապաշտպան մի շարք կազմակերպությունների կողմից («Ժողովրդավարությունն այսօր», «Հասարակություն առանց բռնության», Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ և այլ ՀԿ-ներ) իրականացված ծրագրերին, որոնք նպատակաուղղված էին քաղաքացիական երկխոսությանը անկախ բաժանարար գծերից, վստահության ամրապնդմանը և հակամարտությունների էսկալացիայի կանխարգելմանը և դրանով իսկ նպաստել են «Կանայք, խաղաղություն և անվտանգություն» օրակարգի խթանմանը ոչ միայն Հարավային Կովկասում և դրա սահմաններից դուրս, այլ նաև ազգային և տեղական մակարդակներում:

2019 թ. մարտի 15-ին, ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունում տեղի ունեցավ «Կանայք, խաղաղություն և անվտանգություն. միջազգային և հայաստանյան փորձ» թեմայով կոնֆերանսը, որը նվիրված էր ՀՀ կառավարության կողմից ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի թիվ 1325 բանաձևի վերաբերյալ գործողությունների առաջին ազգային ծրագրի ընդունմանը: Միջոցառումն անցկացվել էր Հայաստանում ՆԱՏՕ-ի շաբաթվա շրջանակներում, որին աջակցում էր Երևանում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանատունը:




2019 թ. դեկտեմբերին Երևանում տեղի ունեցավ «Կանանց դերը խաղաղության հաստատման հարցում.
հնարավորություններ և մարտահրավերներ»

միջազգային համաժողովը, որի շրջանակում ներկայացվեց ՀՀ վարչապետի տիկին Աննա Հակոբյանի «Կանայք հանուն խաղաղության» նախաձեռնությունը:

2019 թ․ հուլիսին «Ժողովրդավարությունն այսօր» հասարակական կազմակերպության կողմից կազմակերպված «Կանայք խաղաղության սեղանի շուրջ. ավելի շատ արդարություն բոլորի համար» խորագրով 7-րդ միջազգային համաժողովին մասնակցեցին կին խաղաղարարներ և իրավապաշտպաններ տարբեր երկրներից, Հայաստանում հավատարմագրված դեսպանատների և քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներ: Քննարկվեցին կանանց համար արդարադատության հասանելիության ապահովման հետ կապված խնդիրներ, բանակցային գործընթացում կանանց մասնակցության հնարավոր մեխանիզմները:

Թվեր ԵՎ Փաստեր
Կանայք ՀՀ ոստիկանության համակարգում
- Կին ոստիկանները ՀՀ ոստիկանության համակարգում 8% են կազմում: Կանայք առավելագույնս ներգրավված են հասարակական կարգի պաշտպանության, անչափահասների գործերի և ընտանիքում բռնության կանխարգելման, պետական պահպանության ծառայություններում:

- Ղեկավար պաշտոններում հիմնականում տղամարդիկ են: 2020 թվականի դրությամբ 19 կին աշխատակից զբաղեցնում են ղեկավար պաշտոններ, այդ թվում ոստիկանապետի տեղակալ, բաժնի պետերի և վարչության պետերի տեղակալներ, նաև 65 կին աշխատակից զբաղեցնում են ավագ խմբի պաշտոններ:

- ՀՀ ոստիկանության կրթահամալիրում 2018-2019 ուսումնական տարվա ընթացքում կին ուսանողների թիվը 62 էր, իսկ 2019-2020 ուսումնական տարում՝ 64:
«Կանայք և զինված հակամարտությունները» վերլուծությունում ներկայացված են նաև առաջարկություններ՝ բարձրացնելու կառավարության և օրենսդիր մարմնի գործողությունների արդյունավետությունը նշված ուղղությամբ։

«
ՀՀ Ազգային ժողովին անհրաժեշտ է առավել լայն օգտագործել խորհրդարանական դիվանագիտությունը, ներառյալ ԵԱՀԿ ԽՎ և Եվրախորհրդի միջխորհրդարանական վեհաժողովի միջազգային ամբիոնը, առաջ տանելու «Կանանց, խաղաղության և անվտանգության» օրակարգը ղարաբաղյան հիմնահարցի լուծման տեսանկյունից և ցուցադրել Հայաստանի ջանքերը այս ուղղությամբ, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի թիվ 1325`բանաձևի Գործողությունների ազգային պլանի ընդունումը և իրականացումը:

»
Առավել մանրամասն
Օգտակար հղումներ
V. ՀՀ պաշտպանության համակարգում կանանց իրավունքների պաշտպանության և հավասար հնարավորությունների ապահովման ուղեցույց
Ուղեցույցի նպատակն է արդյունավետ պայմաններ ստեղծել ՀՀ պաշտպանության համակարգում կանանց առավել արդյունավետ ներգրավման և նրանց իրավունքների պաշտպանության համար՝ այդ ուղղությամբ նպաստելով կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հավասար հնարավորությունների ապահովման պետական քաղաքականության իրականացմանը պաշտպանության համակարգում և դրա հետ կապված այլ ինստիտուտներում:
Խնդիրները և զարգացման հեռանկարները
1
Սահմանել ՀՀ պաշտպանության համակարգում կանանց իրավունքների պաշտպանության և հավասար հնարավորությունների ապահովման ուղղությունները,
2
ՀՀ պաշտպանության համակարգում և, մասնավորապես, զինծառայության մեջ կանանց ներգրավմանն ու առաջխաղացմանը խոչընդոտող իրավական բացերի բացահայտման միջոցով ուղենշել նորմատիվ-իրավական հենքի վերանայման ուղղությունները,
3
Դիտարկել պաշտպանության համակարգում կանանց ներգրավման նոր ոլորտներ,
4
Հստակեցնել Ուղեցույցի առանձին ուղղությունների իրականացման համար պատասխանատու ստորաբաժանումների պարտականությունների շրջանակը,
5
պաշտպանության համակարգում կանանց ներգրավման ընդհանուր միջավայրի փոփոխության համար՝

  • կանանց ներգրավման հարցերը ներառել պաշտպանական բարեփոխումների շրջանակում.
  • փոփոխել զինված ուժերում կանանց ծառայության վերաբերյալ մոտեցումներն ու կարծրատիպերը.
  • ապահովել զինված ուժերում կանանց առավել արդյունավետ ներգրավման համար անհրաժեշտ ենթակառուցվածքներ և փոխհարաբերությունների առավել նպաստավոր միկրոկլիմա.
  • ըստ անհրաժեշտության՝ վերանայել սոցիալական երաշխիքների համակարգը՝ կանանց ներգրավմանը խոչընդոտող պատճառների վերացման նպատակով.
  • ընդլայնել կանանց կողմից զբաղեցվելիք պաշտոնների շրջանակը՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով խաղաղապահ առաքելություններին կանանց մասնակցությանը։
Առավել մանրամասն
Օգտակար հղումներ
Made on
Tilda